ایران برای بسیاری از کشورها در حوزههای مختلف بازار بسیار خوبی است. با به فرجام رسیدن برجام و رفع تحریمها اینک این بازار مهیاتر از گذشته آماده دادوستد در حوزههای مختلف و با کشورهای متفاوت است.
یکی از این حوزهها که بی شک مورد توجه قدرتهای جهانی نیز قرار گرفت بخش نظامی است؛
بخشی که علیرغم توانمندیهای بهوجود آمده در حوزه سختافزاری آن در یکی دو دهه گذشته باز هم نیازمند تزریق است. نیازی که بیشک از چشم کشوری مانند چین دور نماند و چین اینک بازار ایران را بازار مناسبی برای فروش تسلیحات نظامی خود به آن میداند.
چین اغلب به عنوان یکی از ذینفعان اصلی توافق هستهای ایران که جولای 2015 با کشورهای گروه 5+1 امضا شد، نام برده میشود و براساس این توافق، ایران غنیسازی اورانیوم را محدود میکند و تغییرات دیگری در برنامه هستهایاش اعمال میکند و در مقابل، تحریمها لغو میشوند.
این گشایش احتمالی منجر به این میشود که شرکتهای دولتی چینی فعال در حوزه انرژی شانس افزایش مشارکت آنان در صنایع نفت و گاز طبیعی ایران را به دست بیاورند و ایران میتواند تبدیل به بازاری مهم برای صادرات انواع کالاهای چینی شود.
پکن همچنین میتواند به تهران در ساخت زیرساختها به عنوان قسمتی از پروژه اوراسیایی موسوم به «یک کمربند، یک جاده» به همراه کمکهای مالی توسط بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیا، کمک کند.
موافقتنامههای بسیاری احتمالا در اواخر ژانویه که شین جینپینگ، رییسجمهور چین به ایران سفر خواهد کرد، امضا میشود. نگرانکنندهترین بخش افزایش روابط چین با ایران در بخش تسلیحات اتفاق میافتد. نیاز است تا به تاریخچهای مختصر از این بحث اشاره شود.
در دهه 1980 و اوایل دهه 1990، چین یکی از عمدهترین تامینکنندگان تسلیحات پیشرفته از جمله تانک، جتهای جنگنده، قایقهای گشتی تندرو و موشکهای ضدکشتی، به ایران بود. پکن نه تنها به خاطر نفع بردن، روابط استراتژیکش را با ایران تقویت کرده بلکه به نظر میرسد به دنبال ایجاد سنگری در مقابل نفوذ بیش از حد ایالات متحده در خاورمیانه است.
فروش تسلیحات چینی به ایران از اواخر دهه 1990 و 2000 به خاطر فشارهای ایالات متحده و اعمال تحریمهای هستهای سازمان ملل به تدریج کاهش یافت. این تحریمها ابتدا در رابطه با ممنوعیت صنایع هستهای و موشکی ایران بود اما سپس به دیگر حوزههای تسلیحاتی متعارف از جمله هواپیماها و کشتیهای جنگی هم گسترش یافت. پس از قرار گرفتن ایران در لیست کشورهای سرکش در تحریمهای سازمان ملل، چین علاقهای به همکاری امنیتی با تهران نداشت، در نتیجه روابط تسلیحاتی چین با ایران در طول یک دهه گذشته تا حد زیادی از بین رفت.
توافق هستهای ایران با لغو تحریمهای سازمان ملل و کمک به خروج ایران از کشورهای سرکش، میتواند منجر به تجدید فعالیتهای صادرات تسلیحات چین به ایران شود. چین و دیگر کشورها میتوانند تسلیحات جنگی متعارف را در هشت سال پیش رو با اجازه شورای امنیت به ایران بفروشند. پس از هشت سال در صورتی که ایران به تعهدات خود پایبند بوده باشد، همین محدودیتها هم لغو خواهند شد.
علاوه بر این برخی از تسلیحات هم بدون مانع میتوانند فروخته شوند. به طور مثال روسیه این گونه استدلال میکند که فروش سامانه دفاع موشکی اس-300 به ایران مجاز است چون این سیستم توافق هستهای را نقض نمیکند. چین هم میتواند از این توجیه برای فروش تسلیحات کوچک، موشکهای کوتاهبرد و دیگر سیستمها استفاده کند.
در سالهای پیش رو، چین ممکن است تلاش کند تا تسلیحات پیشرفته گستردهای را به ایران بفروشد. این تسلیحات میتواند شامل جنگندههای جی-10 شود که رسانههای چینی به آن اشاره کردهاند. سیستم دیگری که میتواند فروخته شود قایقهای تندرو مجهز به موشک کلاس هوبی است که چین به پاکستان هم فروخته است.
این انتخابی منطقی است که میتواند منجر به گسترش روابط نیروی دریایی چین و ایران شود. چین همچنین ممکن است موشکهای کروز پیشرفته و دانش ساخت آن را به ایران بدهد تا این کشور بتواند برنامه موشکهای کروز خودش را بهبود ببخشد.
سیستمهای دیگری که میتواند در لیست فروش قرار داشته باشد هواپیماهای بدون سرنشین، تسلیحات فضایی و ضدفضایی، تسلیحات دفاع موشکی و سیستمهای جنگ الکترونیک است. فروش اکثر این تسلیحات نیاز به مجوز سازمان ملل دارد، جایی که چین به عنوان عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل میتواند درباره آن اقدام کند.